Švedsko monarhia hem kraljevsko familia

I Švedska tani konstitucionalno monarhia hem odova značini so e šefesiri buti tani regulisimi premalo zakoni. O monarh tano apolitično šefi, reprezentanti hem simboli e phuvjakoro.

I Švedska tani monarhia pana kotar o berš 900 hem kotar tegani niked na čhinavđa odova te ovel. Akija historisko hem kulturno tradicia tani unikatno ko sveto. I uloga kotar o šefi e phuvjakoro promini pe beršencar pohari, ama i monarhia bešela othe sar kontinuiteti hem tradicia, a odova but značini ko sveto kova so but sigate promini pe. Kotar o berš 1973 o kraljo Carl XVI Gustaf tano šefi ki phuv Švedska. E beršeste 2018 o kraljo ulo tano monarh so najviše berša beštinđa ko troni.

O kraljo đala premalo po moto ”För Sverige – i tiden”, so značini ”E Švedskače – ko vreme”.

Kraljevsko familia

Ki kraljevsko familia tane o kraljo hem i kraljica, oljengere trin čhave pe romencar hem romnjencar hem ofto unukija.

O kraljo Carl XVI Gustaf bijandilo ko Haga slott e beršeste 1946 sar najtikno kotar panđ phralja hem phenja. E beršeste 1976 o kraljo ženisalo e Silvia Sommerlath, bijandi e beršeste 1943, hem ked ženisalji e kraljoja ulji tani kraljica.

I princeza Victoria, bijandi e beršeste 1977, ženimi tani e princoja Daniel, bijando e beršeste 1973. Akava par isi olje duj čhave: i princeza Estelle, bijandi e beršeste 2012 hem o princ Oscar, bijando e beršeste 2016. I familia bešela ko Haga slott ki Solna, othe hem o kraljo beštinđa đi hine tikno.

O princ Carl Philip, bijando e beršeste 1979, isi olje trin čhave pe romnjaja e princezaja Sofia, bijandi e beršeste 1984: o princ Alexander, bijando e beršeste 2016, o princ Gabriel, bijando e beršeste 2017 hem o princ Julian, bijando e beršeste 2021. I familia bešela ko Kungl. Djurgården ki Stockholm.

I princeza Madeleine, bijandi e beršeste 1982, bešela ki jekh aver phuv pe romeja Christopher O’Neill, bijando e beršeste 1974. Akava par isi olje trin čhave: i princeza Leonore, bijandi e beršeste 2014, o princ Nicholas, bijando e beršeste 2015 hem i princeza Adrienne, bijandi e beršeste 2018.

O kraljo hem i princeza Victoria, barabar e kraljicaja hem e princoja Daniel, tane o glavna representantija e Švedskače ki pi phuv hem ko avera phuvja. O princ Carl Philip, i princeza Sofia hem i princeza Madeleine tane ko fondacije bizo profiti so on startirinđe ja uključisalje pokasno. Zalo odova čerena pana disave buča ko e kraljesoro anav.

Pravo ki kruna

O pravo ki kruna odlučini pe premalo e Švedskakoro zakoni - successionsordningen. E beršeste 1979 e Švedskakoro parlamenti prominđa o zakoni ko pravo ki kruna hem anđa odluka i kruna te dobini o najphureder čhavoro, kaj nane važno da li murš da li đuvlji. O promene značinena so samo o čhave kotar o avdisutno kraljo hem nijekh aver kotar o miljeti Bernadotte, nane olje pravo ko e Švedskakoro tron. Prvo ko redo tani i princeza Victoria, a palo olate tani i princeza Estelle.

E kraljosiri buti

E kraljo sar šefi e phuvjakoro isi olje ceremonialno hem reprezentativno buti, hem šaj te čerel odija funkcia koja tani ko dogovor hem ko interes e vladaja.

E kraljosiri buti tani:

    • te phravel o sastanko ko parlamenti. Odova ovela svako berš ko Septembar masek hem ađahare o parlamenti startirini e beršesiri buti. I ceremonia ovela ki pleni sala hem tegani o kraljo vačeri anglo sarinende so čerena buti ko parlamenti..
    • te ovel glavno ko sastankija so ovena ko Kungliga Slottet. Akava sastanko ovela ked startirini i nevi vlada te čerel buti. O informativna sastankija redovno ovena sebepi o ministrija te šaj te vačeren o kraljose savi politika i vlada igari ko odova momenti. Ako bijandilo jekh nevo čhavoro ki kraljevsko familia, tegani isto o kraljo vičini sarinen ko jeh sastanko sebepi te vačeri o anav hem i titula
    • te ovel glavno ko sastankija kaj so vačeri pe kotar o kontaktija avere phuvjencar, kaj odija grupa tani sar jekh linko maškaro i vlada hem o parlamenti. Akala sastankija ovena ko Kungliga Slottet
    • te čerel vizite ko avera phuvja. O kraljo reprezentirini e Švedska ko vizite ked đana hem ked avena. Esavke vizite barjačerena o relacije maškaro phuvja hem phravela šansa pobari saradnja te ovel maškaro phuvja. Akala vizite planirinena pe e vladaja, specialno than ljela o departamenti so čerela buti avere phuvjencar, sa sebepi o relacije maškaro phuvja te oven pana pošukar.
    • o kraljo but putija ko berš primini e neve ambasadoren ko audiencije. Ki jekh tradicionalno ceremonia o ambasadori vozini pe ko kraljevsko vorda premalo o Kungliga Slottet hem othe o kraljo primini e ambasadore ki audiencia. Premalo internacionalno praksa, henez ked o ambasadori predainđa po ljil e kraljose, henez tagani formalno šaj te počini te čerel buti ki phu

    Promocia švedosko interes

    O kraljo čerela aktivno ki promocia kotar o Švedsko interes hem isi olje jekh reprezentativno programi ki Švedska. O planiribe šaj te ovel ki oljesiri iniciativa, ama hem ko pučibe averendar te ovel tano aktivno ko razna sektorija kotar o društvo. Sa o članija kotar i kraljevsko familia podržinena e kraljo hem oljesiri uloga sar šefi e phuvjakoro. O oficialno programi ovela aktivno ko but buča:

      • relacije e manušencar so reprezentirinena avere phuvjen
      • relacije e manušencar so reprezentirinena lokalno, regionalno hen nacionalno institucije hem organizacije
      • relacije e manušencar so reprezentirinena e Švedskakiri ekonomia
      • e phuvjakiri vojska
      • natura, kultura hem nauka
      • filantropia prekalo kraljevska fondacije

      Kraljevsko kulturno barvalipe

      E kraljosiri buti tani isto o kraljevska dvorija hem sa i phuv so đala ko paketi odoljeja te ovel phravdo sa e manušenđe te dikhen, te arakhen pe te na ruminđon hem te na bisterđon. Zalo odola 10 bare dvorija so isi oljen bare hem skupo kolekcije so ko jekh berš dikhena pobuter milionija manuša, o kraljo tano dužno te dikhel hem o veša hem o parkija so tane ki hem paše zalji Stockholm.

      Oficialno reprezentatcia

      Sako berš akharel Krajitsko familja pe diferentne representatsiake xabeske khidimata pe Krajitsko Džis. Gostura si representantura khatar ofisialno Švedo thaj manuš khaj e Krajitsko familja dikhlas tela peske tradimata ando them. Vi representantura khatar firmi, džanglimasko rodipe, sporto, kultura thaj medi si akharde.

      E princezakiri uloga

      I princeza Victoria khuvela sar momentalno šefi e phuvjakoro ked o kraljo našti te čerel odova, sar ko primer ako o kraljo đelo ko jekh but baro drumo. Tegani i princeza Victoria spremini pi uloga sar šefi e phuvjakoro hem čerela buti barabar e kraljoja te dobini informacia ko nacionalno hem internacionalno pučibe. Zalo po programsko aktiviteti i princeza Victoria tani aktivno hem ko sastankija so čerena buti ko kontaktija avere phuvjencar, aktivno tani ked isi vizite, ked o parlamenti phravđola hem ked slavini pe o nacionalno dive. Barabar e princoja Daniel, i princeza Victoria čerela vizite ko avera phuvja, kola tane ko dogovorime e vladaja angljeder.

      E kraljevsko familiakoro interes hem protekcia

      Zalo i ceremonialno hem reprezentativno buti so đala premalo o zakoni, i kraljevsko familia tani interesimi hem aktivno ko avera pučiba ki phuv. Premalo interes hem protekcia barjačeri pe i buti so o organizacije hem o institucije čerena.

      H.M. Konung Carl XVI Gustaf

      KLIMA HEM NATURA

      O kraljo tano angažirimo hem ko pučiba kotar i klima hem isi olje baro đandipe kotar odova. O kraljo tano kotar o berš 1988 glavno ki organizacia Världsnaturfonden, WWF. Disave kotar e kraljosere tačke ko programi inkludirinena i phuv, o veš hem o mačhe ko pani. Akava tano jekh primer sar đala o procesi đi ko maro ki rubrika ”från jord till bord”, ja ko Romane ”kotar phuv đi ko astalji”. O kraljo tano isto angažirimo hem ko pučiba kotar veš hem e vešesiri ekonomia ki tranzicia te ovel pošuži bioekonomia hem bizo fosili, kaj tano o pučibe hem kotar biogorivo hem sar šaj pana poefektivno te vazden pe neve čhera bešibase.

      SCOUT HEM TERNE

      O kraljo pana sar čhavoro hine ko scout aktivitetija akate ki Švedska hem ko avera phuvja. O kraljo tano glavno manuš ko Scouterna hem kotar o berš 1977 isto ađahare glavno manuš ko World Scout Foundation. Anljeder oljesoro 60to berš startirinđa o kraljo Carl XVI Gustaf Fond Ungt Ledarskap, e ciljeja te pomožini e ternen ki oljengiiri edukacia hem so ka barjačeri o scout aktivitetija maškaro terne. Odova ovela prekalo o stipendije so podelinena pe e ternenđe so zaslužinđe te edukuinen pe pana pobuter, podrška dela pe ko scout aktivitetija, ama hem e terne manušenđe ki ekonomia, edukacia hem organizacije bizo profiti.

      TEHNIKA HEM INDUSTRIA

      O kraljo beršencar hine glavno ko delegacije e anaveja Royal Technology Missions, ki režia kotar o Kungl. Ingenjörsvetenskapsakademien, IVA. O cilji ko akava tano barabar e manušencar so reprezentirinena i nauka, i ekonomia hem o institucije, te studirinen tehnološki hem industriski i stimulacia ko akala thana.

      H.M. Drottning Silvia

      WORLD CHILDHOOD FOUNDATION

      E beršeste 1999 ljelja i kraljica iniciativa te startirini fond World Childhood Foundation. Ko akava fond i kraljica tani glavno, ama hem i princeza Madeleine tani aktivno. O cilji tano te pomožinen o čhavoren so tane ki phari pozicia hem o čhavore so tane šaj brutalno hem seksualno trakasirime. O fond đi akana podržinđa prekalo 1000 projektija ko but phuvja.

      GLOBAL CHILD FORUM

      E beršeste 2009 startirinđa i kraljevsko familia Global Child Forum. Akava fond tano jekh forum kaj prekalo ekonomska aktorija ka vazdel pe o đandipe kotar e čhavorengoro pravo hem isto ađahare akava fond ka podržini e firmen so ka aplicirinen akija perspektiva ko pe aktivitetija.

      SILVIAHEMMET

      Ko e kraljicakiri iniciativa startirinđa pe fond Silviahemmet e beršeste 1996. Ko akava fond i kraljica tani glavno. O fond Silviahemmet mangela te vazdel i nauka hem i edukacia, hem ki saradnja e Sophiahemmet Högskola hem Karolinska Institutet edukuinena pe medicinsko personali sar ko primer doktorija, tehničarija hem fizioterapeutija te oven specializirime ki demencia. Silviahemmet dela sertifikatija sarinenđe so ljena i specializacia ki demencia.

      MENTOR FOUNDATION

      E beršeste 1994 startirinđa i kraljica fond Mentor International Foundation, kova čerela buti te vazdel o respekti maškaro o terne hem te barjoven prekalo jekh šukar mentorstvo. I vizia tani ko sveto te barjoven o terne bizo droga. Prekalo 100 000 terne ki Švedska hine ko Mentor programi. Zalji Švedska, Mentor isi ki Nemačka, Engleska, Litvania, Letonia, USA hem Danska. Ama isi hem Mentor Arabia kova tano regionalno koordinatori ko aktivitetija ko 22 Arapska phuvja. I kraljica tani glavno ko Mentor International Foundation hem ko Mentor Sverige.

      H.K.H. Kronprinsessan Victoria

      GLOBALNO CILJI SO AVELA KOTAR O UN

      Ko Januar e beršeste 2016 o generalno sekretari kotar o UN o Ban Ki-moon čerđa tagani i princeza Victoria te ovel jekh kotar o 17 ambasadorija ko UN baš o globalno cilji ki Agenda 2030. O ambasadorija ko SustainableDevelopmentGoalsAdvocacy Group ka čeren buti akava važno pučibe so avela kotar o UN te ovel aktivno ko najbaro nivo. I princeza Victoria tani alumniambasadori hem ka čerel buti ki tema kotar o pani hem sastip

      ČHAVORE HEM TERNE

      I princeza Victoria isi ola but baro angažmani e čhavorenđe hem e ternenđe. Ked i princeza Victoria ženisalji e princoja Daniel, tegani ko bijav e beršeste 2010 startirinđe jekh fond te pomožinen e čhavoren hem e ternen ki Švedska ko cilji sa o čhavore hem o terne te oven saste.

      Princeza Victoria Fond startirinđa e beršeste 1997 hem isi olje ko cilji te pomožini e čhavoren hem e ternen so isi oljen disavo invadiliteti ja hronično nabormipe te oven oljen jekh aktivno đivdipe.

      INTERNACIONALNO BUTI

      I princeza Victoria tani specialno angažirimi ko pučibe baš o krize hem konfliktija ko sveto. Oj zoralje čerela buti hem mangela tena ovel maribe nigde ko sveto. I princeza Victoria but putija hine ko sastankija so čerđa i UN.

      H.K.H. Prins Daniel

      SASTIPASORO PUČIBE

      O princ Daniel isi olje baro fokus ko sastipasoro pučibe, sa kotar angažmani ko donacije đi ko iniciative sar ko primer Prins Daniels lopp(prastajbe) hem Idrottens dag(Sportsko dive), kaj o cilji tano so pobuter terne te prastan hem te iključinen pe ko sport. O princ Daniel tano glavno manuš ko Hjärt-Lungfondens styrelse (Fond baš o vilo hem koljin) hem dela bari podrška e ternenđe so čerena buti ki nauka.

      Ko nilaj e beršeste 2016 lancirinđa o princ Daniel jekh iniciativa Generation Pep barabar e fimencar, e fondencar hem e oragizacijencar kotar Švedska. I vizia tani sa o čhavore hem o terne ki Švedska te ovel oljen šansa te dobinen jekh aktivno hem sasto đivdipe. O Generation Pep čerela buti te barjačeri o đandipe, te del inspiracia hem podrška e čhavorenđe hem e ternenđe, ama hem oljengere dajenđe hem dadenđe..

      INICIATIVA

      O princ Daniel tano angažirimo ko but iniciative hem ađahare mangela te del inspiracia e ternenđe te na daran te ljen iniciativa. O princ Daniel dela bari podrška e ternenđe ko ekonosmka iniciative hem tano člani ko Ung Företagsamhets nationella styrelse (Organizacia e ternenđe so isi oljen firme ko nacionalno nivo).

      O projekti Prins Daniels Fellowship tani iniciativa so lancirinđa pe e beršeste 2013. O projekti tano but beršengiri saradnja maškaro princ Daniel hem Kungl. Ingenjörsvetenskapsakademien, IVA, kaj o princ Daniel barabar e ternencar đala ko vizite ko gimnazije, ko univerzitetija hem ko fakultetija ki Švedska sebepi avera terne te dobinen pobari inspiracia.